Pagina's

maandag 19 maart 2018

Arrivederci HU: gewenst, noodzakelijk en goed voorstelbaar

Ondertussen ben ik een flink eind gevorderd met mijn boek over protocolitis. Bedoeling is dat de tekst ergens deze zomer klaar is en begin volgend jaar verschijnt. Ik heb er langzamerhand vele, vele honderden uren ingestoken en krijg, zoals dat gaat, steeds meer grip op de problematiek. Dat maakt de zaak niet eenvoudiger. Meer grip, meer kennis betekent meestal ook meer inzicht in de complexiteit van een onderwerp. Het neemt niet weg dat zich een paar lijnen beginnen af te tekenen. Een daarvan heeft met schaalvergroting c.q. schaalverkleining te maken. Om het simpel te zeggen: ik begrijp ondertussen heel goed waarom zich sinds de jaren '80 van de vorige eeuw kolossen als de HU hebben gevormd maar ik
weet bijna zeker dat hierop in komende decennia een reactie komt en voorspel dan ook dat de HU zoals wij die kennen over twintig jaar niet meer bestaat. Hij zal opgedeeld zijn in een groot aantal grotendeels zelfstandige instituten. Deze instituten zullen onder een noemer als die van de HU nog wel een aantal dingen gecentraliseerd hebben (inkopen van WC-papier bijvoorbeeld, en uitbetalen van salarissen), ze zullen ook intensief samenwerken maar belangrijker is dat ze stuk voor stuk een eigen portemonnee en een eigen organisatie bezitten.   
De meesten van ons en zeker degenen die hoog in de HU-boom zitten, zullen zeggen dat dit ondenkbaar is. Dat is begrijpelijk. Dergelijke personen zijn als generaals: ze bereiden de vorige oorlog voor. Bovendien hebben ze er belang bij dat de zaken blijven zoals ze zijn: Pavlov.

Niettemin zijn er vele redenen waarom ik bijna zeker weet (ijs en weder) dat het anders zal gaan. Ik noem er een paar, heel kort:

  1. we leven in een vloeibare samenleving wat zoveel betekent als: alles is voortdurend in beweging. Oceaanstomers als de HU zijn niet in staat op zoveel verandering adequaat te reageren. We hebben kleine, wendbare bootjes nodig
  2. we leven in een platformsamenleving. Overal ontstaan 'platforms', dat wil zeggen tijdelijke verbanden die even snel komen als gaan en waartussen talloze ingewikkelde relaties mogelijk zijn. Een kolos in uniform als de HU is niet in staat daarmee de competitie aan te gaan
  3. we leven in een sterk geïndividualiseerde samenleving. De variatie is dermate dat niets en niemand in staat is deze te stroomlijnen. Zij stroomlijnt zichzelf - of niet. Tevoren vastgelegde kanalen hebben geen betekenis (meer)
  4. Vervolgens (en voor zover zoiets hard te maken valt): onder huidige wetenschappers bestaat ook consensus over het einde van het kolossentijdperk. De mammoet is dood. Google maar 's met termen als decentralisatie, schaalverkleining e.d. Of kijk maar eens bij: 
    1. talloze onderzoeken van het CAOP, daaronder de oratie van Jaap Uijlenbroek en die van Jos Blank
    2. het werk van Jan Rotmans
    3. een notitie van het CPB van enkele jaren terug
  5. er zijn ook economische argumenten voor de doodverklaring van 'mammoeten'. Daaronder de beroemde curve waaruit blijkt dat de voordelen van schaalgrootte op een gegeven moment in hun tegendeel omslaan (zie plaatje hieronder)
  6. En tot slot heb ik ook nog een persoonlijk argument: ik heb in vijftien jaar een 'schoo'l met een zekere mate van samenhang en gemeenschapsgevoel zien verworden tot een vliegveld - met teveel verkeersleiders, ook dat nog.
Kortom, bereid je maar voor op een leven zonder de HU, ook als je blijft zitten waar je zit. Arrivederci HU!