Darwin aan de HU?

Overal om ons heen gonst & bruist het van verandering, verlangen naar nieuwe vormen van werken, korte metten met de protocolitis en protocoleuten. Zo vond ik zojuist weer een fraaie passage in het laatste nummer van Onderwijsinnovatie (2018.1), een uitgave van de Open Universiteit. Een gedachtenspinsel: wat nu als Darwin (of om het even Einstein, Popper, Feyerabend, Newton) aan een Nederlandse universiteit of hogeschool zou werken - zou willen werken, hij zou waarschijnlijk niet eens aangenomen worden. Maar stel dat Darwin wel aangenomen werd en...

... zijn jarenlange onderzoek had moeten doen onder de moderne universitaire bureaucratie. Als het man-zijn zijn benoeming al niet geblokkeerd had bij de gender-balance controle, dan zou hij een uitgebreide getoetste rapportage voor zijn BKO-registratie moeten maken. Hij zou vervolgens een projectaanvraag voor NWO moeten schrijven die niet geaccepteerd werd als er een woord meer in zou staan dan het toegestane woordenmaximum. Zijn aanvraag zou vervolgens

Over de waanzin van de huidige beoordelingsformulieren

Met de tegenwoordige beoordelingsformulieren is iets buitengewoon vreemds aan de hand - als je er goed over nadenkt iets zo vreemds dat geen andere conclusie mogelijk is dan dat die dingen zo snel mogelijk afgeschaft moeten worden. 

Beoordelingsformulieren bestaan veelal uit een tabel met categorieën en omschrijvingen plus wat ruimte voor een cijfer en nadere uitleg. Bedoeling is dat elke categorie wordt beoordeeld en elk oordeel gemotiveerd. Dit om minstens drie redenen: de objectiviteit van het oordeel, de controleerbaarheid van het oordeel én de verschaffing van bruikbare informatie aan de student. Het is een systeem waar op het eerste gezicht geen speld tussen te krijgen valt. Het verplicht docenten tot verantwoording, geeft studenten inzicht en maakt het voor toezichthouders en anderen mogelijk de boel achteraf nog eens langs de lat te leggen. Prima!

Het tegendeel is waar.  Beoordelingsformulieren staan voor een absurd systeem waar niemand iets aan heeft en dat een volstrekt leugenachtige werkelijkheid creëert. Extra pijnlijk is dat die leugenachtige werkelijkheid voor echt doorgaat terwijl de ‘echte werkelijkheid’, die van alledag en de praktijk (in mijn geval: de journalistieke praktijk), ontkend wordt. Hoe dat komt? In enkele zinnen gezegd: beoordelingsformulieren werken van klein naar groot, zij suggereren dat een cijfer een optelsom is. Maar in de meeste gevallen is dat helemaal niet zo, zeker niet in de alphavakken. Daar is een oordeel gelijk aan een visie en dus eerder het resultaat van een aftrek- dan van een optelsom.

Wat is protocolitis nu eigenlijk?

Protocolitis ofwel regelziekte is 

… een virus dat uit de moderne samenleving niet verdwijnen wil, 

… uitvloeisel is van ons onvermogen om te gaan met complexiteit 

… plus van het verlangen naar maakbaarheid, beheersing en controle. 

Protocolitis heeft onvoldoende oog voor de variëteit in de samenleving 

… en de welhaast oneindige inventiviteit waarover mensen beschikken. 

Daarmee blokkeert zij talloze mogelijkheden en enorme potenties. 

Protocolitis blijkt niet in staat tot vertrouwen, loslaten en improvisatie 

… en staat daarom haaks op de principes van de open samenleving. 

Het resultaat hiervan is aanhoudende spanning, stress, ruzie, conflicten, 

… met ellende, verspilde moeite, hoge kosten & slechte resultaten tot gevolg. 

En dat terwijl het ook zoveel plezieriger, goedkoper en eenvoudiger kan!

Arrivederci HU: gewenst, noodzakelijk en goed voorstelbaar

Ondertussen ben ik een flink eind gevorderd met mijn boek over protocolitis. Bedoeling is dat de tekst ergens deze zomer klaar is en begin volgend jaar verschijnt. Ik heb er langzamerhand vele, vele honderden uren ingestoken en krijg, zoals dat gaat, steeds meer grip op de problematiek. Dat maakt de zaak niet eenvoudiger. Meer grip, meer kennis betekent meestal ook meer inzicht in de complexiteit van een onderwerp. Het neemt niet weg dat zich een paar lijnen beginnen af te tekenen. Een daarvan heeft met schaalvergroting c.q. schaalverkleining te maken. Om het simpel te zeggen: ik begrijp ondertussen heel goed waarom zich sinds de jaren '80 van de vorige eeuw kolossen als de HU hebben gevormd maar ik

weet bijna zeker dat hierop in komende decennia een reactie komt en voorspel dan ook dat de HU zoals wij die kennen over twintig jaar niet meer bestaat. Hij zal opgedeeld zijn in een groot aantal grotendeels zelfstandige instituten. Deze instituten zullen onder een noemer als die van de HU nog wel een aantal dingen gecentraliseerd hebben (inkopen van WC-papier bijvoorbeeld, en uitbetalen van salarissen), ze zullen ook intensief samenwerken maar belangrijker is dat ze stuk voor stuk een eigen portemonnee en een eigen organisatie bezitten.   

De meesten van ons en zeker degenen die hoog in de HU-boom zitten, zullen zeggen dat dit ondenkbaar is. Dat is begrijpelijk. Dergelijke personen zijn als generaals: ze bereiden de vorige oorlog voor. Bovendien hebben ze er belang bij dat de zaken blijven zoals ze zijn: Pavlov.

Niettemin zijn er vele redenen waarom ik bijna zeker weet (ijs en weder) dat het anders zal gaan. Ik noem er een paar, heel kort:

De mening van... Jan Rotmans

Over Jan Rotmans

Luisteren naar JR

Portret van JR

Interview met

Meer lezen

Een wijze uitspraak van Herman Tjeenk Willink

Bij mijn zoektocht in de krochten van de vaderlandse protocollenziekte stuit ik voortdurend op mooie teksten, goede voorbeelden, schrikbarende gevallen en meer. Zo deze, uit september 2011 en uit de mond van de toenmalige 'onderkoning', dat wil zeggen vice-president van de Raad van State, Herman Tjeenk Willink. Hij geeft in een notendop weer waarom protocolitis daadwerkelijk een -itis is, een ontsteking, een ziekte:

Een van de belangrijkste tekortkomingen in de huidige situatie is de gebrekkige verbinding tussen een overheid die steeds meer op uniformiteit koerst en een maatschappij die steeds pluriformer wordt.

Zo waar!